سل چیست؟
بیماری سل که به آن TB هم می‌گویند، یک عفونت باکتریایی است. سل معمولاً ریه‌ها را درگیر می‌کند، اما ممکن است به مفاصل، مثانه، نخاع، مغز و سایر قسمت‌های بدن هم سرایت کند.
دو نوع سل وجود دارد:
- سل نهفته یا غیرفعال: باکتری‌ها در بدن فرد وجود دارند اما وی را بیمار نکرده و در این حالت بیماری مسری نیست (این بیماری از فرد به دیگری منتقل نمی‌شود).
- سلِ فعال: باکتری‌ها در بدن فرد وجود دارد و علائم بیماری دیده می‌شود و بیماری مسری است.
سل یک بیماری خطر ناک است که باید هرچه سریع تر درمان شود. هنگامی که علائم این بیماری را در خود احساس کردید، حتما باید تحت معاینه و آزمایش قرار بگیرید. مرکز طرح درمان درمنزل همراز کار شما را راحت کرده است. شما می توانید تمامی این خدمات را در منزل دریافت نمایید. خدماتی از قبیل ویزیت پزشک متخصص در منزل، انجام آزمایش و نمونه برداری در منزل، تزریقات و سرم تراپی در منزل و… توسط بهترین پزشکان و پرستاران صورت می گیرد. اگر شما در تهران و کرج هستید متخصصان ما در اسرع وقت و کمتر از یک ساعت در محل شما اعزام می شوند. برای ثبت درخواست خود با ما تماس بگیرید.
علائم سل کدامند؟
زمانی علائم مشاهده می‌شوند که فرد، مبتلا به سلِ فعال باشد. این علائم عبارتند از:
- سرفه‌هایی که 3 هفته یا بیشتر ادامه داشته باشند، گاهی اوقات همراه با خون هستند
- درد قفسه سینه
- تب
- خستگی
- کاهش وزن ناخواسته و بدون دلیل
- کاهش اشتها
- لرز و عرق کردن شبانه
اگر سل، مفاصل را درگیر کرده باشد؛ دردی مشابه ورم مفاصل احساس می‌شود. اگر سل، مثانه را درگیر کرده باشد؛ فرد هنگام رفتن به توالت با مشکلاتی مواجه است و ممکن است در ادرار خون مشاهده کند. گسترش سل به نخاع باعث درد پشت و یا فلج پاها می‌گردد. اگر سل، مغز را درگیر کرده باشد؛ منجر به سردرد، حالت تهوع و آسیب‌های مغزی می‌شود (اگر درمان نشود).
معاینات پزشکی برای تشخیص سل کدامند؟
رایج‌ترین آزمایش برای تشخیص سل، انجام تست PPD پوست است. به این آزمایش، تست مانتو نیز می‌گویند. اگر نتیجه این آزمایش مثبت باشد یعنی فرد در معرض یک بیمار مبتلا به سل بوده و به باکتری مسبب این بیماری آلوده شده است.
اگر نتیجه تست PPD پوست مثبت باشد، لازم است یک عکس X-ray از قفسه سینه گرفته شود و نیز برخی معاینات فیزیکی را انجام داده تا نوع سل مشخص شود. برای مثال مشخص شود آیا به سل فعال مبتلا هستید که مسری بوده و از شما به سایرین منتقل می‌شود.
فقط چند روز طول می‌کشد که مسری بودن بیماری سل تعیین گردد. بیماری سل در اکثر افرادی که تست PPD پوست آنها مثبت است، مسری نیست.
اگر نتیجه تست PPD پوست من مثبت باشد، یعنی مبتلا به سل فعال هستم؟
معمولاً خیر. ممکن است فردی به باکتری مسبب سل آلوده باشد اما بیماری وی مسری نباشد. از بین افراد آلوده به باکتری مسبب سل، فقط تعداد کمی از آنها (حدود ۱۰ درصد) به بیماریِ سلِ فعال مبتلا هستند.
بدن افراد سالم که به باکتری سل آلوده شده‌اند، با این عفونت مبارزه کرده و هرگز به سل فعال مبتلا نمی‌شوند و باکتری در حالت کمون (نافعال) در ریه آنها باقی می‌ماند. اگر بدن نتواند عفونت را محدود کند، باکتری همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و به بیماری سل فعال منجر می‌شود.
آیا متوجه ابتلا به بیماری سل فعال می‌شوم؟
احتمال کمی وجود دارد که شخصاً متوجه شوید به بیماری سل فعال مبتلا شده‌اید. باکتری‌های سل در بدن رشد می‌کنند بدون اینکه فرد احساس کسالت کند. به هر حال اکثر افراد مبتلا به سل فعال، علائمی را تجربه می‌کنند.
فرد مبتلا به سل فعال باید معاینات پزشکی (چکاپ‌های معمول و احتمالاً X-ray از قفسه سینه) را برای همه مدت عمر انجام دهد، بدین ترتیب می‌توان اطمینان یافت که این بیماری از بین رفته است و فرد عاری از بیماری است. ادامه این پیگیری‌ها حتی پس از مصرف دوره کامل داروهای درمان سل ضروری است.
درمان سل چگونه انجام می شود؟
برای درمان سل آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. داروهایی که پزشک تجویز می‌کند بر اساس سن، سلامت بدن، فعال یا غیرفعال بودن سل و مقاومت سل نسبت به دارو (یعنی داروی مورد نظر بر روی سل تأثیر ندارد) تعیین می‌شود.
بیمار باید داروهای سل را به مدت 6 الی 9 ماه مصرف کند. پزشک شیوه دقیق مصرف و زمان آنها را برای بیمار شرح می‌دهد، همچنین دوره مصرف دقیق را تعیین می‌کند. پیروی دقیق از دستورات پزشک اهمیت فراوانی دارد. داروها را در محلی قرار دهید که همیشه آنها را ببینید. هر روز در یک ساعت معین دارو را مصرف کنید. هرگز هیچ وعده دارویی را فراموش نکرده و سرخود مصرف دارو را قطع نکنید، چون درمان سل دشوارتر می‌شود.
معمولاً چه داروهایی برای درمان سل تجویز می‌شوند؟
داروهای متداول برای درمان سل عبارتند از:
- ایزونیازیدIsoniazid
- ریفامپینRifampin
- اتامبوتول Ethambutol
- پیرازینامید Pyrazinamide
بر حسب تجویز پزشک، لازم است یک یا چند دارو از بین داروهای فوق الذکر را مصرف کنید. معمولاً این داروها عوارض جانبی ندارند. اما ممکن است داروهای سل به کبد شما آسیب برسانند. لیست عوارض جانبی مهم را در ذیل ذکر کرده‌ایم.
زمانی که برای درمان سل دارو مصرف می‌کنید، از نوشیدن الکل و نیز مصرف استامینوفن (بدون نظر پزشک) بپرهیزید. مصرف الکل و استامینوفن باعث افزایش خطر مشکلات کبدی می‌شوند. همیشه قبل از مصرف داروهای دیگر با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است داروهای دیگر با داروهای سل تداخل داشته و باعث عوارض جانبی جدی گردند.
هنگام مصرف این داروها، پزشک باید به طور ماهانه بیمار را معاینه کند. برای مثال، لازم است برای انجام آزمایشات یا دریافت یک نوع داروی دیگر یا کنترل عوارض جانبی و مشکلات خاص به پزشک مراجعه کنید.
اگرچه عوارض جانبی داروهای سل چندان شایع نیستند، اما ممکن است بسیار جدی باشند. اگر علائم ذیل را مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد، حساسیت یا سوزش در ناحیه شکم
- تار شدن دید یا کوررنگی
- ادرار تیره رنگ (به رنگ قهوه)
- تب که 3 روز یا بیشتر طول می‌کشد
- زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشمان)
سوالاتی که لازم است از پزشک خود بپرسید:
- چگونه به سل مبتلا شده‌ام؟
- در یک بیمارستان کار می‌کنم. آیا باید به مدیر اطلاع دهم که ممکن است در محل کار مبتلا به سل شده باشم؟
- بهترین درمان برای من چیست؟
- آیا مبتلا به سل فعال شده‌ام؟
- چه زمانی به دلیل بدتر شدن علائم بیماری باید به پزشک مراجعه کنم؟
- آیا ایرادی ندارد در کنار خانواده‌ام باشم؟
- آیا داروی خاصی وجود دارد که سرفه‌هایم قطع شوند؟
- من داروی دیگری مصرف می‌کنم. مصرف چه داروهایی همراه با داروهای درمان سل مشکل ساز نیست؟
- هر چند وقت یکبار باید به پزشک مراجعه کنم؟
- آیا بیماری سل من قابل درمان است؟
