پوکی استخوان چیست؟
درمان پوکی استخوان در خانه: پوکی استخوان، نوعی بیماری استخوان است. این عارضه زمانی روی میدهد که استخوان از بین رفته یا بدن قادر به ساختن استخوان کافی نیست و یا هر دو. به این وضعیت کاهش توده استخوان میگویند. به مرور زمان، این عارضه باعث ضعیفتر شدن استخوانها شده و احتمال شکستن آنها بالاتر میرود.
پس از آنکه کل توده استخوانی به حداکثر میرسد – معمولاً در اواسط دهه سوم عمر– کاهش استخوان در همه افراد شروع میشود. معمولاً احتمال بروز پوکی استخوان در خانمها بیشتر از آقایان است. عوامل متعددی در این امر دخیل هستند. توده استخوانی در خانمها کمتر از آقایان است، آنها عمر طولانیتری داشته و کلسیم کمتری مصرف میکنند. سرعت کاهش توده استخوان پس از یائسگی در خانمها بیشتر میشود؛ یعنی زمانی که سطح استروژن افت میکند. از آنجا که تخمدانها استروژن تولید میکنند، روند کاهش توده استخوانی پس از جراحی برداشتن هر دو تخمدان، بسیار سریعتر میگردد. اگر مردان نیز عمر طولانی داشته باشند، در سنین سالخوردگی در معرض خطر پوکی استخوان قرار میگیرند.
علائم پوکی استخوان چیست؟
شما متوجه ابتلا به عارضه پوکی استخوان نمیشوید تا اینکه دچار علائم بسیار جدی و خطرناک شوید. علائم عبارتند از شکستگیهای مکرر استخوان، کمردرد یا قوز کردن. فرد به مرور زمان کوتاه قدتر میشود چون به واسطه پوکی استخوان، مهرههای ستون فقرات در هم فرو میروند یا تخریب میشوند. این مشکلات زمانی روی میدهند که استخوانها کلسیم زیادی را از دست دادهاند.
چه عواملی باعث بروز پوکی استخوان میشوند؟
استخوانهای شما از بافت زنده و در حال رشد ساخته شدهاند. این بافت با بالا رفتن سن تغییر میکند. زمانی که کودک، نوجوان یا جوان هستید، استخوانها متراکمتر (ضخیمتر و قویتر) میشوند. حدود اواسط دهه سوم عمر، توده استخوانی به حد اعلی میرسد یعنی شما بالاترین سطح از توده استخوانی را دارید. پس از آن کاهش توده استخوانی شروع میشود.
پوکی استخوان زمانی روی میدهد که شما مقدار زیادی از استخوان خود را از دست داده و یا بدن قادر به ساختن استخوان کافی نمیباشد.
عوامل خطرساز پوکی استخوان کدامند؟
موارد ذیل، احتمال خطر پوکی استخوان را افزایش میدهند. برخی از این عوامل خطرساز فراتر از کنترل شما هستند. اما برخی دیگر از عوامل را میتوانید کنترل کنید تا احتمال این عارضه را کاهش دهید. در خصوص عوامل خطرساز با پزشک خانواده مشورت کنید.
عوامل خطرساز غیر قابل کنترل:
- مونث بودن: خانمها بیش از آقایان به پوکی استخوان دچار میشوند.
- سن: هر چه مسنتر شوید، احتمال پوکی استخوان بیشتر میشود.
- نژاد: نژادهای قفقازی و آسیایی بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند.
- ژنتیک: اگر یکی از اعضای خانواده به این عارضه دچار بوده، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر است.
- یائسگی: تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان میشود. این مسئله برای خانمهایی که یائسگی زودهنگام را تجربه میکنند (قبل از 45 سالگی) شدیدتر است.
- ترکیب بندی بدن: افرادی که دارای استخوان بندی کوچک و نازک هستند، بیشتر به پوکی استخوان مبتلا میشوند.
عوامل خطرساز قابل کنترل:
- کم مصرف کردن کلسیم و یا ویتامین D
- شیوه زندگی ساکن (عدم فعالیت بدنی یا ورزش کافی)
- سیگار کشیدن یا استعمال تنباکو
- اعتیاد به الکل
- اختلالات خوردن مثل بی اشتهایی عصبی
- عدم تعادل هورمونها مثل کاهش شدید استروژن یا تستوسترون یا افزایش بیش از حد هورمون تیروئید
- مصرف داروهای خاص مثل مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها. این داروها فقط با نسخه پزشک فروخته میشوند و معمولاً برای درمان التهابها، درد و یا مشکلات مزمن مثل آسم یا روماتیسم مفصلی تجویز میشوند. مصرف طولانی مدت داروهای کاهنده اسید معده – جهت رفع ریفلاکس معده و یا سایر مشکلات معده – نیز باعث کاهش جذب کلسیم و بروز پوکی استخوان میشوند.
پوکی استخوان را چگونه تشخیص میدهند؟
اگر پزشک به عارضه پوکی استخوان مشکوک باشد یا بیمار یک خانم 65 ساله و بالاتر باشد، دستور انجام اسکن تراکم استخوان میدهد. یکی از رایجترین تستها برای سنجش تراکم استخوان، سنجش جذب اشعه ایکس (X-ray) با انرژی دوگانه (DEXA) میباشد. در این تست، میزان تراکم استخوان در لگن، ستون فقرات و مچ دست اندازه گیری میشود. چون پوکی استخوان بر این نواحی تأثیر بیشتری دارد.
پوکی استخوان چگونه درمان میشود؟
درمان پوکی استخوان با تغییراتی در شیوه زندگی و تغذیه شروع میشود. شما باید کلسیم بیشتری به بدن برسانید. پزشک شیوه افزایش مصرف کلسیم از طریق غذا، نوشیدنی و احتمالاً مکمل کلسیم را برایتان توضیح میدهد. او مصرف مکمل ویتامین D را نیز توصیه میکند چون این ماده به فرآوری کلسیم در بدن کمک میکند.
پزشک به شما توصیه خواهد کرد که فعالیت بدنی خود را افزایش دهید به ویژه تمرینات تحمل وزن. با این کار تراکم استخوان افزایش مییابد. برخی از تمرینات تحمل وزن عبارتند از راه رفتن، دویدن با سرعت کم و بالارفتن از پلهها.
برای استفاده از خدمات ویزیت پزشک متخصص در منزل برای درمان مشکلات پوکی استخوان به طور شبانه روزی در هر نقطه تهران با مرکز طرح درمان در منزل همراز تماس بگیرید.
همچنین پزشک به شما توصیه میکند سیگار کشیدن را ترک کرده و از مصرف بیش از حد الکل بپرهیزید. دقت کنید که احتمال زمین خوردن در منزل را کاهش دهید؛ برای مثال سعی کنید سیمهای برق را جمع کنید تا پایتان به آنها گیر نکند، و نیز فرشها یا سطوح لغزنده دیگر را از خانه جمع کنید. بهتر است از صفحات مخصوص ضد لغزش در زیردوش یا هر قسمت دیگر خانه که احتمال لیز خوردن وجود دارد، استفاده کنید.
به چه میزان کلسیم نیاز دارم؟
قبل از یائسگی به 1000 میلیگرم کلسیم در روز نیاز دارید. پس از یائسگی، اگر استروژن مصرف میکنید به 1000 میلیگرم کلسیم در روز نیاز دارید و اگر استروژن مصرف نمیکنید به 1500 میلیگرم کلسیم در روز نیاز دارید. همچنین باید روزانه 800 واحد بین المللی (IU) ویتامین D مصرف کنید چون به جذب کلسیم کمک میکند. بهتر است کلسیم را از طریق غذا دریافت کنید. محصولات لبنی بدون چربی یا کم چربی منابع غنی از کلسیم هستند. سایر منابع کلسیم عبارتند از لوبیا بو داده، ماهی آزاد صورتی، اسفناج و کلم بروکلی. اگر به اندازه کافی کلسیم در رژیم غذایی شما موجود نباشد، پزشک توصیه خواهد کرد که از مکملهای کلسیم استفاده کنید. بهتر است آن را همراه با غذا یا یک جرعه شیر میل کنید.
چه داروهایی برای درمان پوکی استخوان تجویز میشوند؟
برخی داروها که برای درمان پوکی استخوان تجویز میشوند، عبارتند از:
بیوفوسفوناتها
این داروها به کاهش خطر شکستگی و همچنین افزایش تراکم استخوان لگن و ستون فقرات کمک میکنند. این داروها به صورت قرصهای خوراکی یا تزریق داخل ورید موجود میباشند. عوارض جانبی آنها عبارتند از حالت تهوع، درد در ناحیه شکم و تحریک مری (لولهای که دهان را به معده وصل میکند). افرادی که نباید بیوفوسفونات مصرف کنند عبارتند از کسانی که به بیماری کلیه مبتلا هستند، آن دسته که سطح کلسیم درخونشان پائین است و زنان باردار یا شیر ده. انواع بیوفوسفونات عبارتند از:
- آلندرونات و ریزدرونات: این داروها معمولاً به پیش گیری و درمان پوکی استخوان کمک میکنند. آنها با کاهش سرعت از دست رفتن توده استخوانی، احتمال شکستگی استخوان را کاهش میدهند. این دو دترو به صورت قرص بوده و شایعترین عوارض جانبی آنها ناراحتی معده است.
- ایباندرونات: این دارو سرعت کاهش توده استخوانی را کم کرده و تراکم استخوان را افزایش میدهد. این دارو به شکل قرص و آمپول موجود است. اگر قرص آن را مصرف میکنید، دو گزینه دارید: یک نوع قرص با مصرف روزانه و نوع دیگر، قرص با مصرف ماهانه (انواع قرص که ماهانه مصرف میشوند دارای دوز بالاتری از ایباندرونات نسبت به قرصهای روزانه هستند). اگر نوع تزریقی را برایتان در نظر گرفتهاند، این دارو باید توسط پزشک یا پرستار هر سه ماه یکبار تزریق شود. برخی از عوارض جانبی احتمالی عبارتند از درد کمر یا پهلو، تنگی نفس، احساس گرفتگی در قفسه سینه و ادرار کدر یا خونی.
- زولدرونیک اسید: یک داروی بیوفوسفونات است که هر 12 ماه یکبار به صورت وریدی تزریق میشود.
- کلسی تونین: یک هورمون است که سرعت تحلیل رفتن استخوان را کاهش میدهد. این دارو به صورت تزریقی و اسپری بینی موجود است. عوارض جانبی آن عبارتند از سوزش غشاء بینی و سردرد (اگر اسپری بینی استفاده میکنید)؛ و اسهال، درد شکم، حالت تهوع و استفراغ (اگر از نوع تزریقی آن استفاده میکنید).
- رالوکسی فن: این دارو برای پیش گیری و درمان پوکی استخوان در خانمها بکار میرود و قادر است تراکم استخوان را افزایش دهد. این دارو هورمون نیست اما برخی تأثیرات استروژن را تقلید میکند. عوارض جانبی عبارتند از احساس گرمای ناگهانی (گُر گرفتن) و خطر لخته شدن خون.
- تری پاراتاید: این دارو یک شکل صناعی از هورمون پاراتیروئید است و به رشد استخوانهای جدید کمک میکند. این دارو به صورت تزریقی موجود است و تزریق آن روزی یک بار در ران یا شکم انجام میشود. این دارو برای درمان پوکی استخوان در زنان و مردان تجویز میشود. عوارض جانبی شایع عبارتند از حالت تهوع، درد شکم، سردرد، ضعف عضلانی، خستگی و کاهش اشتها.
مرکز درمان در منزل می تواند داروهای نسخه شما را حتی داروهای نایاب بیماری های خاص را به تمامی مناطق شرق، غرب، شمال و جنوب تهران را بدون محدودیت زمانی و به صورت شبانه روزی ارسال نماید. پس هرجای تهران که باشید میتوانید از خدمات ارسال دارو همراز استفاده کنید. ۰۲۱۲۲۶۸۹۳۹۸ – ۰۹۱۲۳۰۳۹۳۱۶
چگونه از پوکی استخوان پیش گیری کنیم؟
برای سالم ماندن استخوانها حتی در سنین بالاتر، باید کلسیم و ویتامین D کافی به بدن رسانده و به طور منظم ورزش کنید.
کلسیم
برای پیش گیری از پوکی استخوان، خانمهای کمتر از 50 سال و آقایان کمتر از 70 سال باید روزانه حداقل 1000 میلیگرم کلسیم دریافت کنند. خانمهای مسن تر از 50 سال و آقایان مسن تر از 70 سال باید روزانه 1200 میلیگرم کلسیم دریافت کنند.
بهترین کار اینست که کلسیم مورد نیاز را از غذا تأمین کنید. محصولات لبنی بدون چربی یا کم چرب منابع غنی از کلسیم هستند. سایر منابع کلسیم عبارتند از لوبیای بو داده، ماهی آزاد صورتی، اسفناج و کلم بروکلی.
اگر به اندازه کافی کلسیم در رژیم غذایی شما موجود نباشد، پزشک توصیه خواهد کرد که از مکملهای کلسیم استفاده کنید. بهتر است آن را همراه با غذا یا یک جرعه شیر میل کنید.
ویتامین D
شما میتوانید ویتامین D را از نور خورشید، غذا یا مکملها تأمین کنید. پوست شما در معرض آفتاب میتواند ویتامین D بسازد. اما بسیاری از مردم نمیتوانند از این راه ویتامین D کافی جذب کنند و علت امر وضعیت جغرافیایی محل زندگی آنها، استفاده از ضد آفتاب یا ترس از سرطان پوست به واسطه قرار گرفتن در برابر آفتاب است. پزشک با انجام آزمایش خون، سطح ویتامین D بدن شما را اندازه گیری میکند. اگر سطح ویتامین D در بدن تان پائین باشد، پزشک مصرف مکمل ویتامین D را به شما توصیه میکند.
ورزش
ورزش به بدن تان کمک میکند استخوانهای قوی داشته باشید. برای پیش گیری بهتر از پوکی استخوان، ورزش کردن را در جوانی شروع کرده و تا آخر عمر ادامه دهید. اما هرگز برای ورزش کردن دیر نیست حتی اگر در حال حاضر سن تان بالا رفته است. از پزشک بخواهید نکاتی در خصوص ورزش و شروع ایمن آن به شما گوشزد کند.
بهترین ورزش برای پیش گیری از پوکی استخوان، تلفیقی از ورزشهای قدرتی و ورزشهای تحمل وزن است. برخی مثالهای تمرینات تحمل وزن عبارتند از راه رفتن، دویدن با سرعت کم و بالا رفتن از پلهها.
سوالاتی که لازم است از پزشک خود بپرسید:
- آیا نیاز هست که تست بررسی تراکم استخوان انجام دهم؟ چند وقت یکبار؟
- نزدیک یائسه شدنم/یائسه شدهام. آیا در معرض خطر پوکی استخوان هستم؟
- چگون مطمئن شوم کلسیم کافی دریافت میکنم؟
- آیا میتوانم ورزش کنم؟ چه نوع ورزشهایی باید انجام دهم؟
- جهت کاهش خطر پوکی استخوان، چه تغییرات دیگری را میتوانم در زدگی روزمره خود اعمال کنم؟
- جهت پیش گیری از دست رفتن توده استخوان، نیاز به مصرف دارو دارم؟
- آیا این داروها با داروهایی که از قبل میخوردم، تداخلی ندارند؟