یبوست چیست؟
درمان یبوست در خانه :یبوست یکی از مشکلات شایع گوارشی است که طی آن اجابت مزاج دچار اختلال میشود. اجابت مزاج را دفع مدفوع نیز میگویند. زمانی که غذای خورده شده از لوله گوارشی عبور میکند، بدن مواد غذایی و آب آن را جذب مینماید. این فرآیند باعث تشکیل مدفوع میگردد که با کمک انقباض (فشار آوردن) ماهیچهها، در رودهها حرکت میکند. زمانی که مبتلا به یبوست میشوید، حرکت مدفوع نامنظم میگردد. مدفوع بسیار سفت شده و دفع آن با دشواری انجام میشود. حتی پس از یک بار اجابت مزاج، تصور میکنید که باز هم باید این کار را انجام دهید.
یبوست را بیماری نمیدانند. اکثر مردم در طول عمر خود یبوست را تجربه میکنند. اغلب اوقات این حالت برطرف شده و مشکلی را پیش نمیآورد. اما اگر یبوست شما مزمن است و یا اغلب این حالت را دارید، با پزشک خود مشورت کنید. یبوست مزمن ممکن است یکی از علائم مشکلات گوارشی یا تغذیهای باشد.
علائم یبوست چیست؟
علائم یبوست عبارتند از:
- زمانی که اجابت مزاج داشتهاید، باز هم تصور میکنید که نیاز به دفع مدفوع دارید (عدم رضایت از اجابت مزاج).
- احساس میکنید که رودهها یا مقعد شما مسدود شده است.
- مدفوع بسیار خشک و سفت است و دفع آن بسیار دشوار است.
- دفعات اجابت مزاج شما در هفته کمتر از 3 باراست.
- برای دفع مدفوع باید فشار زیادی وارد کنید.
اجابت مزاج عادی هرچند وقت یکبار صورت میگیرد؟
این وضعیت در افراد مختلف متفاوت است. همه نمیتوانند روزی یک بار اجابت مزاج داشته باشند. این که میگویند روزی یک بار اجابت مزاج لازم است تا عادی تلقی شوید، حقیقت ندارد. میزان عادی از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته است. زمانی که دفعات اجابت مزاج کمتر از حد معمول برای خودتان باشد یا زمانی که مدفوع شما بسیار سفت باشد، یعنی یبوست دارید.
چگونه دریابم که فرزندم مبتلا به یبوست شده است؟
علائم یبوست در کودکان مشابه با بزرگسالان است. در برخی کودکان، دفع مدفوع هر چند روز یک بار، کاملاً عادی است. این که فرزند شما مبتلا به یبوست شده است یا خیر، بستگی به این دارد که قبلاً چند بار در روز یا هفته دفع مدفوع داشته و یا سفتی مدفوع او چقدر است. اگر مدفوع فرزندتان نرم است و هنگام دفع مشکلی ندارد، نگران نشوید، حتی اگر دفع مدفوع هر چند روز یکبار انجام میشود. اگر مدفوع فرزندتان سفت شده و هنگام دفع دچار مشکل میشود، قطعاً به یبوست دچار شده است.
آیا باید به پزشک مراجعه کنیم؟
احتمالاً خیر. در اغلب موارد میتوان یبوست را در خانه درمان کرد و برای این کار کافی است تغییرات سالم در شیوه زندگی ایجاد کنید. اما اگر علائم شدید بوده و ادامه یافت یا در موارد ذیل، حتماً با پزشک خود مشورت کنید:
- برای اولین بار است که مبتلا به یبوست میشوید و این حالت برای شما غیر عادی است.
- بیش از 3 هفته است که با درمانهای خانگی (مثل تغییر رژیم غذایی) همچنان یبوست دارید.
- در ناحیه شکم احساس درد میکنید.
- بدون دلیل خاصی، وزن کم کردهاید.
- در مدفوع خون مشاهده کردهاید.
علل یبوست چیست؟
معمولاً یبوست زمانی روی میدهد که سرعت حرکت مدفوع در داخل روده کم است، بنابراین مدفوع سفت و خشک میشود. عوامل متعددی بر کاهش سرعت حرکت مدفوع در روده تأثیر دارند از جمله:
- کمبود فیبر در رژیم غذایی: انجمن رژیم غذایی آمریکا توصیه کرده است که هر بزرگسال باید 20 تا 35 گرم فیبر در وعده غذای روزانه خود جای دهد. اغلب مردم این حد را رعایت نمیکنند.
- کمبود مایعات در رژیم غذایی: با نوشیدن مایعات بیشتر، مدفوع حالت نرمتری گرفته و حرکت بهتری در روده دارد. اگر به اندازه کافی آب ننوشید، مدفوع سریعتر خشک میشود.
- عدم تحرک بدنی کافی: پزشکان هم دقیقاً نمیدانند چرا، اما ورزش منظم به حرکت بهتر رودهها کمک میکند.
- توجه نکردن به احساس دفع مدفوع: اگر به طور مرتب احساس دفع مدفوع خود را نادیده بگیرید، این احساس به تدریج در شما از بین میرود. بنابراین مدفوع در روده تجمع کرده و دفع آن سختتر میشود.
- داروها: برخی داروها نیز باعث یبوست میشوند. این حالت هنگام استفاده از داروهای مسکن و خواب آور طبیعی است. اگر متوجه شدید که یبوست شما پس از مصرف دارو پیش آمده است، با پزشک خود مشورت کنید. استفاده از برخی داروهای ملین نیز منجر به یبوست میگردد، چون استفاده مکرر از ملینها باعث میشود که بدن به آنها وابسته گردد و پس از مدتی شما مجبور خواهید شد فقط از ملینها استفاده کنید تا رودهها را وادار به انجام فعالیتهای عادی شان کنید.
- تغییر شیوه زندگی یا رویدادهای معمول زندگی: برخی رویدادهای زندگی مثل بارداری یا سالخوردگی و نیز برخی تغییرات دیگر در برنامههای روزمره مثل مسافرت، ممکن است باعث یبوست شوند.
- مشکلات رودهای: برخی مشکلات روده مثل انسداد، تومورها، سندروم روده تحریک پذیر و نیز اختلال در عملکرد عضلات کف لگن باعث یبوست میشوند.
- برخی بیماریها: بیماریهایی همچون اسکلروز مولتیپل MS))، سکته، دیابت، کم کاری تیروئید و لوپوس نیز ممکن است سبب یبوست شوند.
علل یبوست در کودکان چیست؟
بسیاری از علل یبوست در کودکان با علل یبوست در بزرگسالان مشابه است (لیست فوق را مطالعه کنید). برای مثال، زمانی که کودکان شیر، آب یا سایر مایعات را به اندازه کافی نمینوشند یا رژیم غذایی سالم حاوی فیبر کافی ندارند، مبتلا به یبوست میشوند.
یبوست در کودکان هنگام تغییر تغذیه آنها نیز روی میدهد برای مثال زمانی که تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک را به شیر گاو تغییر میدهید. این حالت حتی زمانی که غذای جامد را برای کودک شروع میکنید نیز روی میدهد. گاهی اوقات شروع یبوست پس از یک ناخوشی کودک نیز دیده میشود یا زمانی که داروی خاصی به وی میدهید. اگر مدت یبوست در کودکان کوتاه باشد، جای نگرانی نیست. یوبوست در کودکان عادی است و پس از مدتی برطرف میشود.
کودکان مبتلا به یبوست مزمن اغلب احساس دفع مدفوع را نادیده میگیرند. گاهی اوقات آنها مایل به ترک بازی نبوده یا اجازه گرفتن از معلم برای رفتن به سرویس بهداشتی برایشان خجالتآور است. زمانی که کودک احساس دفع مدفوع خود را نادیده میگیرد، مدفوع در روده بزرگ باقی میماند و بنابراین حجیم و سفت میشود. در این زمان دفع مدفوع بسیار دردناک خواهد بود بنابراین آنها از دفع، به طور آگاهانه اجتناب میکنند.
چگونه پزشک یبوست را تشخیص میدهد؟
پزشک حین معاینات پزشکی، پرسشهایی در خصوص علائم شما مطرح میکند. اگر مبتلا به یبوست مکرر میشوید بهتر است با ثبت هر روزه دفعات دفع مدفوع به پزشک کمک کنید. اگر برای کودک خود مراجعه کردهاید، دفعات دفع مدفوع او در هر روز را یادداشت کرده و به پزشک اطلاع دهید. در یادداشتهایتان این نکات را مد نظر داشته باشید:
- زمانی که شما یا کودکتان اجابت مزاج داشتهاید.
- وضعیت ظاهری مدفوع، برای مثال سایز یا سفتی آن، یا این که در مدفوع خون مشاهده کردهاید.
- هر گونه علائم گوارشی دیگر، مثل درد شکم، کاهش اشتها، وارد شدن فشار هنگام دفع مدفوع و غیره.
- عادتهای رفتن به سرویس بهداشتی؛ برای مثال این که معمولاً احساس دفع مدفوع را نادیده میگیرید و یا این که کودک شما به دلایل مختلف از رفتن به سرویس بهداشتی خودداری میکند یا خیر.
بر اساس دفعات یا شدت علائم، پزشک تصمیم گیری میکند و احتمالاً اقدام به انجام آزمایش یا معاینات بیشتر خواهد کرد؛ برای مثال معاینه مقعد، آزمایش خون، X-ray یا کولونوسکوپی.
درمان یبوست چگونه است؟
درمان بستگی به علت دارد. در بیشتر افراد، اگر تغذیه سالمی داشته باشند یعنی میزان فیبر در غذای آنها کافی باشد، به طور منظم ورزش کنند و مایعات کافی بنوشند؛ قطعاً یبوست به طور کامل برطرف خواهد شد.
چگونه میتوان فیبر بیشتری مصرف کرد؟
طبق توصیهها، آقایان 50 ساله و جوانتر باید حداقل روزانه 38 گرم فیبر مصرف کنند. خانمهای 50 ساله و جوانتر هم باید حداقل 25 گرم فیبر در غذای روزانه داشته باشند. برای افزایش میزان فیبر مصرفی، میتوانید غذاهای غنی از فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. اگر قصد افزودن فیبر به رژیم غذایی خود را دارید، این کار باید به تدریج انجام شود. این کار از تولید گاز در معده و نفخ پیش گیری میکند. همچنین باید آب کافی بنوشید.
غذاهای غنی از فیبر عبارتند از:
- انواع لوبیا (لوبیا چشم بلبلی، لوبیا قرمز و لوبیا چیتی)
- میوههای خشک (آلو، زردآلو و انجیر خشک)
- میوه و سبزیجات تازه (هر روز حداقل دو فنجان میوه و دو و نیم فنجان سبزی مصرف کنید)
- سبوس گندم (آن را با ماست یا میوه مخلوط کنید)
- غلات کامل صبحانه
- نان غلات کامل و برنج قهوهای (آنها را جایگزین نان سفید و برنج سفید کنید)
مکملهای فیبر را نیز میتوانید استفاده کنید:
- بلغور بذر کتان
- محصولاتی که حاوی اسپرزه (پسیلیوم) باشند که به صورت پودر یا شکلهای دیگر در بازار موجود هستند (برای مثال با نام تجاری Metamucil و سایر موارد)
آیا باید از ملین استفاده کنم؟
به طور کلی، بهتر است از ملینها استفاده نکنید. ملینها برای استفاده درازمدت تولید نمیشوند اما ملین حجم دهنده یک استثناء است.
ملینهای حجم دهنده به طور طبیعی حجم و آب مدفوع را افزایش میدهند تا به راحتی در روده حرکت کند. آنها را میتوانید هر روزه استفاده کنید، برای مثال، جو دوسر، اسپرزه یا پسیلیوم (با نام تجاری Metamucil)، پلی کربوفیل (با نام تجاری FiberCon) و متیل سلولز (با نام تجاری Citrucel).
چگونه از ملینهای حجم دهنده استفاده کنیم؟
برای کارآیی بهتر باید ملینهای حجم دهنده را هر روزه استفاده کنید. از دستورالعملهایی که بر روی بروشور این کالاها قید شده است، پیروی کنید. در ابتدا باید مقدار مصرف کم باشد و همراه آن آب کافی بنوشید. به تدریج میتوانید میزان مصرف را بیشتر کنید. پس از 3 تا 5 روز (که بدن شما به آن عادت کرد) مدفوع نرمتر شده و دفع آن راحتتر میگردد.
اگر ملینهای حجم دهنده را با آب میوه مخلوط کنید، طعم بهتری خواهند داشت.
آیا ملینهای حجم دهنده، عوارض جانبی دارند؟
شاید در ابتدای مصرف احساس نفخ و دل پیچه کنید، علی الخصوص اگر مقدار مصرفی بالاتر از حد مجاز باشد و یا افزایش میزان آن را با سرعت انجام داده باشید. این علائم در مدت چند هفته یا کمتر برطرف میشوند.
آیا روغن معدنی ملین خوبی است؟
به طور کلی، فقط زمانی مجاز به مصرف روغن معدنی هستید که پزشک آن را توصیه کرده باشد. معمولاً پس از جراحیها که بیمار نباید هنگام دفع مدفوع فشار زیادی را تحمل کند، پزشک روغن معدنی تجویز میکند. مصرف روغن معدنی نباید مداوم باشد. مصرف درازمدت روغن معدنی منجر به کمبود ویتامینهای A، D، E و K در بدن میشود.
آیا میتوانم انما انجام دهم ؟
برای بهبود یبوست معمولاً به تنقیه نیاز ندارید. بهتر است اجازه دهید بدن شما مسیر طبیعی را طی کند. انما یا تنقیه برای افرادی که مشکل یبوست شدید دارند؛ به منظور تخلیه مدفوع به کار میرود. ابزار لازم برای انجام انما را میتوانید از داروخانه نیز تهیه کنید. اما اگر طبق دستورالعمل درست انجام نشود میتواند باید آسیب شود. پس بهتر است این کار را توسط متخصصین اینکار بسپارید.
شما می توانید برای استفاده از خدمات انما در منزل با مرکز همراز تماس بگیرید ما در کلیه مناطق شرق، غرب، شمال، جنوب و مرکز تهران، کمتر از یک ساعت با تجهیزات، حاضر می شویم. خدمات ارائه شده شامل انجام انما در منزل ، سرم تراپی، تزریقات و دیگر خدمات در منزل میباشد. شما میتوانید از خدمات درمان در منزل همراز استفاده کنید تا نیروهای ما زیر 1 ساعت به محل شما اعزام شوند. شمارههای تماس ۰۲۱۲۲۶۸۹۳۹۸ – ۰۹۱۲۳۰۳۹۳۱۶
اگر تنقیه یا ملین را برای مدت طولانی استفاده کنم، چه خواهد شد؟
اگر تاکنون تنقیه یا ملین را برای مدتی طولانی استفاده کردهاید، پزشک خانواده به شما توصیه خواهد کرد که مصرف آنها را به تدریج کاهش داده تا بدن بتواند به وضعیت عادی و طبیعی بازگردد. باید به بدن خود فرصت بدهید بدون تنقیه و ملین کارکرد طبیعی داشته باشد. منظور اینست که فیبر کافی بخورید، در صورت امکان از ملینهای حجم دهنده استفاده کنید، آب کافی بنوشید، ورزش کردن را فراموش نکنید و هر روز فرصت کافی برای دفع مدفوع در نظر بگیرید. صبور باشید. بازگرداندن وضعیت دفع مدفوع به حالت طبیعی ممکن است چند ماه طول بکشد. هرگونه نگرانی یا نظری دارید، با پزشک خانواده خود در میان بگذارید.
پزشک چه درمانهای دیگری را توصیه خواهد کرد؟
توصیههای پزشک بستگی به شدت علائم و علت یبوست یا اثر بخشی درمان دارد. توصیههای پزشک به قرار ذیل هستند:
- تجویز دارو، مثل Lubiprostone که به کاهش علائم کمک میکند.
- روندهایی برای کمک به خروج راحتتر مدفوع از روده.
- جراحی، که معمولاً نیازی به آن نیست مگر آنکه بخواهند روده آسیب دیده را بردارند.
- سایردرمانها بسته به علت یبوست شما.
اگر کودکم مبتلا به یبوست شد، چه کنم؟
روشهای متعددی برای کمک به کودکتان وجود دارند:
- رژیم غذایی: ابتدا با افزایش مصرف مایعات روزانه شروع کنید. اگر فرزندتان غلات برای صبحانه میخورد، اندکی آب آلو به آن بیفزایید. اگر سن کودک بالاتر است، آب کافی در روز بنوشد. نوشیدن آب آلو، خوردن غلات کامل، میوه و سبزی باعث افزایش میزان فیبر در رژیم غذایی گردیده و دفع مدفوع کودک راحتتر خواهد شد. در این مدت شیرینی یا شکر تصفیه شده به کودک ندهید.
- آموزش عادتهای دفع مدفوع: به کودک خود تذکر دهید که هر زمان احساس دفع مدفوع داشت، فوراً به سرویس بهداشتی رفته و رودههایش را تخلیه کند. برای ایجاد عادات صحیح دفع مدفوع از کودک بخواهید هر روز 10 دقیقه بر روی توالت بنشیند. بهتر است این کار را پس از صرف وعده غذایی انجام دهید. دقت کنید که وضعیت نشستن کودک بر روی توالت کاملاً پایدار باشد. اگر پای کودک به زمین نمیرسد از یک چهارپایه استفاده کنید تا پایش را محکم بر روی آن قرار دهد. برای احساس راحتی بیشتر، کتاب داستان به کودک بدهید یا برایش موسیقی پخش کنید.
- یک برنامه پاداش در نظر بگیرید: زمانی که کودک شروع به یادگیری نشستن بر روی توالت کرد، یک برنامه پاداش را پیشنهاد کنید. برای مثال، اگر کودک در زمان مقرر و به میزان تعیین شده بر روی توالت نشست، فعالیت مورد علاقه او را انجام دهید. اگر به طور مرتب احساس دفع مدفوع را جدی گرفت، حتماً او را تشویق کرده و پاداش در نظر بگیرید. هرگز یک غذا را به عنوان پاداش به کار نبرید. کودکان کوچکتر دوست دارند تعدادی برچسب یا ستاره روی یک لوح را به عنوان پاداش دریافت کنند. کودکان بزرگتر، پاداشهای بزرگتر را
میپسندند، برای مثال رفتن به پارک یا سینما و تئاتر. - دارو: اگر درمانهای فوق کمکی به بهبود وضعیت کودک نکرد، از پزشک خانواده در مورد مفید بودن یک داروی ملین برای مصرف در یک دوره کوتاه مدت، مشورت بخواهید. ملینهای متعددی مناسب برای کودکان در بازار موجود میباشند. انتخاب ملین بستگی به سن کودک و شدت یبوست او دارد. از پزشک خانواده خود بخواهید یک نام معتبر را به شما معرفی کند تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.
عوارض احتمالی چه هستند؟
- گاهی اوقات یبوست به مشکلات دیگری منجر میشود، علی الخصوص اگر به یبوست مزمن (تکرار شونده) مبتلا شده باشید. مشکلات احتمالی عبارتند از:
- شقاق یا ترک در مقعد (یک شکاف در پوست اطراف مقعد).
- تجمع مدفوع (زمانی که مدفوع بسیار بزرگ شده و نمیتوانید به شیوه معمول آن را دفع کنید).
- بواسیر
- بیرون زدگی مقعد (فشارهای دفع مدفوع باعث میشوند که یک بخش کوچک از روده از مقعد خارج گردد).
اگر به دنبال درمان نباشید، این مشکلات جدیتر شده و گاه نیازمند جراحی خواهید شد. در صورت مشاهده خون یا مواد مخاطی در مدفوع یا اگر به هیچ عنوان قادر به دفع مدفوع نیستید، فوراً با پزشک مشورت کنید.
سوالاتی که لازم است از پزشک خود بپرسید:
- آیا یبوست خطرناک است؟
- آیا یبوست میتواند نشانه مشکل دیگری در بدن باشد؟
- مدتهاست به صورت مرتب از ملینها استفاده میکنم. چگونه میتوانم مصرف آنها را کاهش دهم؟
- اگر کودکم دچار یبوست شد چه کار میتوانم انجام دهم؟
- به جز رژیم غذایی پر فیبر، جهت افزایش میزان فیبر مصرفی چه کار دیگری میتوانم بکنم؟
- به منظور درمان و پیش گیری از یبوست چه تغییراتی در سبک زندگی میتوانم اعمال نمایم؟
